آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو روش پزشکی مهم و متداول در تشخیص و درمان بیماری های قلبی و عروقی هستند. با وجود شباهت هایی در نام و مراحل اجرایی، این دو روش کاربردها و اهداف متفاوتی دارند. در این صفحه، متخصصان کلینیک دکتر استوان به طور کامل و جامع به بررسی تفاوت ها، کاربردها، مزایا، معایب، عوارض و روند اجرایی این دو روش پرداخته می شود.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که به منظور مشاهده عروق خونی و تشخیص مشکلات مربوط به آن‌ها استفاده می شود. در این روش، یک ماده حاجب (کنتراست زا) به داخل عروق تزریق می شود و سپس با استفاده از اشعه ایکس تصاویر واضحی از عروق خونی به دست می آید. این تصاویر به پزشکان کمک می کند تا انسدادها، تنگی ها، یا سایر مشکلات عروقی را شناسایی کنند.
مراحل انجام آنژیوگرافی
آنژیوگرافی معمولاً در بیمارستان و در بخش کاتتریزاسیون یا اتاق کت لب انجام می‌شود. مراحل آن عبارت‌اند از:
بیمار روی تخت مخصوص دراز می‌کشد و ناحیه کشاله ران یا مچ دست ضدعفونی می‌شود.
پزشک با بی‌حسی موضعی، یک کاتتر (لوله نازک) را از طریق رگ وارد می‌کند.
ماده حاجب از طریق کاتتر تزریق می‌شود تا عروق در تصاویر اشعه ایکس قابل‌مشاهده شوند.
تصاویر گرفته‌شده توسط پزشک بررسی می‌شود تا مشکلات احتمالی شناسایی شوند.
این روش معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند همان روز به خانه بازگردد.
کاربرد آنژیوگرافی
آنژیوگرافی به عنوان یکی از روش های پیشرفته تصویربرداری پزشکی، نقش بسزایی در تشخیص و مدیریت بیماری های قلبی و عروقی ایفا می کند. این روش به پزشکان امکان می دهد تا با دقت بالا مشکلات مختلف عروقی را شناسایی و بررسی کنند.
کاربردهای اصلی آنژیوگرافی شامل موارد زیر است:
- تشخیص بیماری های عروق کرونری: آنژیوگرافی به تشخیص تنگی ها و انسدادهای عروق کرونری که می تواند منجر به حمله قلبی شود کمک می کند.
- ارزیابی قبل از جراحی: پیش از انجام جراحی های قلبی مانند بای‌پس کرونری، آنژیوگرافی برای ارزیابی وضعیت عروق انجام می شود.
- بررسی عروق محیطی: آنژیوگرافی برای بررسی عروق محیطی مانند عروق پاها و گردن نیز به کار می رود.
- تشخیص آنوریسم ها: آنژیوگرافی به شناسایی آنوریسم ها (برآمدگی‌های غیرعادی در دیواره عروق) کمک می کند.
عوارض آنژیوگرافی
- کبودی
- درد
عوارض نادر آنژیوگرافی عبارتند از:
- سرگیجه
- آلرژی ناشی از رنگ
- تنگی نفس
- آسیب کلیه به دلیل خونریزی داخلی
- سکته
مزایای آنژیوگرافی
روشی سریع و کم‌تهاجمی
کمک به تشخیص دقیق مشکلات قلبی
امکان بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره
Angiography is generally a safe procedure, but minor side effects are common and there’s a small risk of serious complications.
آنژیوگرافی عموماً یک روش بی‌خطر است، اما عوارض جانبی جزئی شایع است و خطر کمی برای عوارض جدی وجود دارد.
آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوپلاستی یک روش درمانی است که برای باز کردن عروق تنگ یا مسدود شده به کار می رود. این روش معمولاً برای درمان بیماری های عروق کرونری قلب استفاده می شود. در آنژیوپلاستی، یک بالون کوچک به وسیله یک کاتتر به محل تنگی یا انسداد عروق هدایت شده و با باد کردن بالون، عروق باز می شود. گاهی اوقات، یک استنت (لوله مشبک فلزی) نیز در محل قرار داده می شود تا عروق باز بماند. نام های دیگری که برای آنژیوپلاستی استفاده می شود “فنر زدن” و “بالون زدن” هستند.
انواع آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی انواع مختلفی دارد، از جمله:
آنژیوپلاستی با بالون: یک بالون کوچک در محل تنگی رگ باد می‌شود تا رگ باز شود.
آنژیوپلاستی با استنت: یک لوله فلزی کوچک (استنت) در رگ قرار می‌گیرد تا آن را باز نگه دارد.
آنژیوپلاستی با لیزر: در موارد نادر، از لیزر برای رفع انسداد استفاده می‌شود.
مراحل انجام آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی نیز مانند آنژیوگرافی با استفاده از کاتتر انجام می‌شود، اما شامل مراحل زیر است:
کاتتر به محل انسداد هدایت می‌شود.
بالون یا استنت از طریق کاتتر وارد رگ شده و در محل مناسب قرار می‌گیرد.
بالون باد می‌شود تا رگ باز شود و در صورت نیاز، استنت در رگ باقی می‌ماند.
کاتتر خارج شده و محل ورود بخیه یا بسته می‌شود.
این روش ممکن است کمی طولانی‌تر از آنژیوگرافی باشد، اما معمولاً بیمار پس از چند ساعت یا یک روز مرخص می‌شود.
کاربرد آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی بیشتر به عنوان یک روش درمانی به کار می رود و شامل کاربردهای زیر است:
- باز کردن عروق کرونری مسدود شده: آنژیوپلاستی برای درمان انسدادهای عروق کرونری که باعث کاهش جریان خون به قلب می شود استفاده می شود.
- کاهش علائم بیماری قلبی: این روش می تواند به کاهش علائمی مانند درد قفسه سینه (آنژین) و تنگی نفس کمک کند.
- پیشگیری از حملات قلبی: با باز کردن عروق مسدود شده، آنژیوپلاستی می تواند خطر حملات قلبی را کاهش دهد.
- درمان تنگی‌های عروق محیطی: آنژیوپلاستی برای درمان تنگی های عروق محیطی مانند عروق پاها نیز استفاده می شود.
عوارض آنژیوپلاستی
- تنگی مجدد شریان (در صورت عدم استفاده از استنت)
- خونریزی طولانی مدت از محل ورود کاتتر (مچ دست/کشاله ران)
- واکنش آلرژیک ناشی از رنگ
- انسدادی که حتی پس از آنژیوپلاستی برطرف نمی‌شود و نیاز به جراحی بای‌پس فوری دارد .
عوارض نادر آنژیوپلاستی عبارتند از:
حمله قلبی، مشکل کلیوی، آریتمی (ریتم غیرطبیعی قلب)، سکته مغزی، آسیب عروق کرونر قلب
مزایای آنژیوپلاستی
بهبود سریع علائم بیماری قلبی
کاهش نیاز به جراحی‌های باز مانند بای‌پس
افزایش جریان خون به قلب
مقایسه آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو روش مهم در زمینه تشخیص و درمان بیماری های قلبی و عروقی هستند که هر کدام کاربردها و اهداف خاص خود را دارند. مقایسه این دو روش می تواند به درک بهتر تفاوت ها و شباهت های آن‌ها کمک کرده و به بیماران و پزشکان در انتخاب مناسب ترین روش برای تشخیص یا درمان کمک کند.
در جدول زیر تفاوت ها و شباهت های کلیدی بین آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی آمده است:
| ویژگی | آنژیوگرافی (Angiography) | آنژیوپلاستی (Angioplasty) |
| هدف اصلی | تشخیصی | درمانی |
| ماهیت روش | تصویربرداری از عروق خونی | باز کردن عروق خونی تنگ یا مسدود شده |
| ابزار اصلی | کاتتر، ماده حاجب، دستگاه اشعه ایکس | کاتتر، بالون، (اغلب) استنت (فنر)، دستگاه اشعه ایکس |
| استفاده از ماده حاجب | بله، برای مشاهده عروق | بله، برای مشاهده دقیق محل تنگی و نتیجه باز کردن رگ |
| استفاده از بالون | خیر (مگر اینکه بلافاصله به آنژیوپلاستی تبدیل شود) | بله، برای گشاد کردن رگ |
| استفاده از استنت (فنر) | خیر (مگر اینکه بلافاصله به آنژیوپلاستی تبدیل شود) | اغلب، برای باز نگه داشتن رگ پس از بالون زدن |
| نتیجه اولیه | شناسایی محل، نوع و شدت مشکلات عروقی (مانند تنگی یا انسداد) | برطرف کردن تنگی یا انسداد و بهبود جریان خون در رگ |
| کاربرد عمده | تشخیص بیماری‌های عروق کرونر، محیطی، آنوریسم‌ها | درمان بیماری عروق کرونر (حمله قلبی، آنژین صدری)، تنگی عروق محیطی |
| اقدام درمانی مستقیم | خیر | بله |
| مدت زمان تقریبی | معمولاً کوتاه‌تر (مثلاً ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت برای خود فرآیند) | معمولاً طولانی‌تر (مثلاً ۱ تا ۳ ساعت بسته به پیچیدگی) |
| نیاز به بستری | گاهی سرپایی یا بستری کوتاه مدت برای مشاهده | اغلب نیاز به بستری (حداقل یک شب) برای مراقبت و مشاهده |
توضیحات بیشتر برای جدول:
- مدت زمان تقریبی: این زمان‌ها فقط مربوط به خود فرآیند هستند و زمان آماده‌سازی بیمار و ریکاوری پس از آن را شامل نمی‌شوند.
- نیاز به بستری: تصمیم برای بستری بودن یا نبودن بیمار به وضعیت عمومی او، نتایج فرآیند و نظر پزشک معالج بستگی دارد.
- ارتباط دو روش: توجه داشته باشید که آنژیوپلاستی معمولاً پس از انجام آنژیوگرافی و تشخیص دقیق مشکل انجام می‌شود. گاهی هر دو فرآیند می‌توانند در یک جلسه انجام شوند؛ یعنی ابتدا آنژیوگرافی برای تشخیص و سپس در صورت لزوم و امکان، بلافاصله آنژیوپلاستی برای درمان.
تفاوت های کلیدی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
تفاوت در هدف و کاربرد
آنژیوگرافی صرفاً یک روش تشخیصی است و هیچ درمانی انجام نمی‌دهد. در مقابل، آنژیوپلاستی یک روش درمانی است که برای رفع انسداد یا تنگی عروق به کار می‌رود. به عبارت دیگر، آنژیوگرافی مثل گرفتن عکس از مشکل است، در حالی که آنژیوپلاستی مثل تعمیر آن مشکل است.
تفاوت در روش انجام
هر دو روش از کاتتر و اشعه ایکس استفاده می‌کنند، اما در آنژیوپلاستی ابزارهای اضافی مانند بالون یا استنت به کار می‌روند. همچنین، آنژیوپلاستی معمولاً پس از آنژیوگرافی انجام می‌شود، اگر پزشک تشخیص دهد که رگ نیاز به درمان دارد.
تفاوت در خطرات و عوارض
آنژیوگرافی به دلیل ماهیت تشخیصی‌اش معمولاً کم‌خطرتر است، اما ممکن است عوارضی مانند خونریزی در محل ورود کاتتر یا واکنش به ماده حاجب داشته باشد. آنژیوپلاستی به دلیل مداخله‌ای بودن، خطراتی مانند پارگی رگ یا لخته شدن خون را به همراه دارد، هرچند این عوارض نادر هستند.
نکات مراقبتی قبل و بعد از انجام
آمادگی برای آنژیوگرافی
حداقل 6 ساعت قبل از процедуре ناشتا باشید.
پزشک را از حساسیت‌ها یا داروهای مصرفی‌تان مطلع کنید.
از مصرف الکل یا سیگار قبل از процедуре خودداری کنید.
مراقبت‌های پس از آنژیوپلاستی
حداقل 24 ساعت استراحت کنید و از فعالیت سنگین پرهیز کنید.
داروهای تجویزشده مانند آسپرین یا کلوپیدوگرل را به‌دقت مصرف کنید.
رژیم غذایی سالم و کم‌چرب را رعایت کنید.
نتیجه گیری
آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو ابزار قدرتمند در دنیای پزشکی هستند که به ترتیب برای تشخیص و درمان مشکلات قلبی استفاده می‌شوند. اگرچه هر دو روش به عروق خونی مرتبط‌اند، اما اهداف و کاربردهای متفاوتی دارند. آنژیوگرافی مانند یک نقشه بردار است که مشکلات را شناسایی می‌کند، در حالی که آنژیوپلاستی مانند یک مهندس است که این مشکلات را برطرف می‌کند. با آگاهی از تفاوت‌ها، مزایا، و مراقبت‌های لازم، می‌توانید با اطمینان بیشتری در مسیر سلامت قلب خود قدم بردارید. اگر سوال یا نگرانی دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تصمیم را برای سلامتی‌تان بگیرید.
متخصص قلب و عروق: دکتر پرهام استوان