بیماری قلبی (به انگلیسی Cardiovascular Disease) اصطلاحی کلی است که به مشکلات قلب و عروق خونی اشاره دارد. این بیماری‌ها شامل بیماری عروق کرونر، آریتمی، نارسایی قلب، نقایص مادرزادی قلب و کاردیومیوپاتی هستند. بیماری‌های قلبی شایع‌ترین علت مرگ در جهان هستند (سازمان بهداشت جهانی). این مقاله به بررسی علل بیماری قلبی، انواع، علائم، عوامل خطر بیماری قلبی، درمان بیماری قلبی و راه‌های پیشگیری از بیماری قلبی می‌پردازد.
بیماری قلبی به هر شرایطی گفته می‌شود که عملکرد قلب یا عروق خونی را مختل کند. علل بیماری قلبی شامل تجمع پلاک در عروق، فشار خون بالا، کلسترول بالا، سیگار کشیدن، دیابت و عوامل ژنتیکی است. این بیماری‌ها می‌توانند به حمله قلبی، نارسایی قلب یا حتی مرگ ناگهانی منجر شوند. شناخت انواع بیماری های قلبی و عروقی و علائم آنها برای تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر ضروری است (انجمن قلب آمریکا).
انواع بیماری قلبی چیست؟
بیماری های قلبی انواع مختلفی دارند که به روش‌های متفاوتی قلب و عروق را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی مادرزادی هستند (از بدو تولد وجود دارند) و برخی در طول زندگی ایجاد می‌شوند.
جدول زیر خلاصه‌ای از انواع اصلی بیماری‌های قلبی، علائم، عوامل خطر، و درمان‌های آنها ارائه می‌دهد:
نوع بیماری | علائم اصلی | عوامل خطر | درمان |
|---|---|---|---|
بیماری عروق کرونر | درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس، خستگی | کلسترول بالا، فشار خون بالا، سیگار، چاقی | تغییر سبک زندگی، داروها (استاتین‌ها)، جراحی (آنژیوپلاستی، بای‌پس) |
نقایص مادرزادی قلب | سیانوز (کبودی پوست)، تنفس سریع، ناتوانی در ورزش | عوامل ژنتیکی، عفونت مادر در بارداری | جراحی، نظارت پزشکی |
آریتمی | تپش قلب، سرگیجه، غش | بیماری قلبی، استرس، مصرف کافئین | داروهای تنظیم ضربان، ابلیشن، دفیبریلاتور |
نارسایی قلب | تنگی نفس، تورم مچ پا، خستگی | بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا | داروها (دیورتیک‌ها، بتابلوکرها)، پیوند قلب |
کاردیومیوپاتی | خستگی، تنگی نفس، تورم | ژنتیک، حملات قلبی قبلی، سموم | داروها، کاشت دستگاه، جراحی |
تنگی آئورت | درد قفسه سینه، غش، تنگی نفس | رسوب کلسیم، نقص مادرزادی | تعویض دریچه (جراحی یا TAVR) |
بیماری عروق کرونر
بیماری عروق کرونر شایع ترین نوع بیماری قلبی است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عروق کرونر (رگ‌های تأمین‌کننده خون قلب) به دلیل تجمع پلاک حاوی کلسترول و سایر مواد تنگ یا مسدود شوند. این فرآیند، که به آن آترواسکلروز گفته می‌شود، جریان خون به قلب را کاهش می‌دهد و خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
علائم: درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس، خستگی.
عوامل خطر بیماری قلبی: کلسترول بالا، فشار خون بالا، سیگار کشیدن، چاقی، کم‌تحرکی.
درمان بیماری قلبی: تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی کم‌چرب، ورزش)، داروها (مانند استاتین‌ها برای کاهش کلسترول)، یا جراحی (آنژیوپلاستی، بای‌پس عروق کرونر).
مثال عملی: فردی با کلسترول بالا می‌تواند با کاهش مصرف غذاهای چرب و انجام چکاپ منظم، از پیشرفت بیماری عروق کرونر جلوگیری کند.
نقایص مادرزادی قلب
نقایص مادرزادی قلب مشکلاتی در ساختار قلب هستند که از بدو تولد وجود دارند. این نقایص شامل ناهنجاری‌های دریچه قلب (مانند نشت یا تنگی دریچه)، نقص سپتوم (سوراخ در دیواره قلب)، یا آترزی (فقدان دریچه) می‌شوند.
علائم: در کودکان، کبودی پوست (سیانوز)، تنفس سریع، یا ناتوانی در ورزش. در بزرگسالان، ممکن است بدون علامت باشد.
تشخیص: اغلب از طریق اکوکاردیوگرام یا شنیدن سوفل قلبی در معاینه پزشکی شناسایی می‌شود.
درمان: جراحی برای نقایص شدید، یا نظارت پزشکی برای موارد خفیف.
طبق گزارش انجمن قلب آمریکا، حدود ۱٪ از نوزادان با نقص مادرزادی قلب متولد می‌شوند، و بسیاری از موارد در معاینات معمول کشف می‌شوند (AHA).
آریتمی
آریتمی به ضربان قلب نامنظم اشاره دارد، زمانی که تکانه‌های الکتریکی قلب به‌درستی کار نمی‌کنند. انواع آن شامل تاکی‌کاردی (ضربان سریع)، برادی‌کاردی (ضربان آهسته)، و فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم) است.
علائم: تپش قلب (احساس بال زدن قلب)، سرگیجه، غش.
عوارض: خطر لخته خون یا سکته مغزی، به‌ویژه در فیبریلاسیون دهلیزی.
درمان: داروهای تنظیم ضربان (مانند بتابلوکرها)، کاشت دفیبریلاتور، یا ابلیشن (اصلاح مسیرهای الکتریکی).
مثال عملی: فردی با فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین برای پیشگیری از لخته شدن مصرف کند.
کاردیومیوپاتی دیلاته
در کاردیومیوپاتی دیلاته، حفره‌های قلب گشاد می‌شوند، به این معنی که عضله قلب کشیده شده و نازک‌تر می‌شود. شایع‌ترین علل کاردیومیوپاتی دیلاته، حملات قلبی قبلی، آریتمی‌ها و سموم هستند، اما ژنتیک نیز می‌تواند نقش داشته باشد.
در نتیجه، قلب ضعیف‌تر شده و نمی‌تواند خون را به درستی پمپاژ کند. این امر می‌تواند منجر به آریتمی، لخته شدن خون در قلب و نارسایی قلب شود.
بر اساس گزارش انجمن قلب آمریکا (AHA)، این بیماری معمولاً افراد ۲۰ تا ۶۰ ساله را تحت تاثیر قرار می دهد.[منبع]
سکته قلبی
سکته قلبی، که همچنین به عنوان آنفارکتوس میوکارد شناخته می‌شود، شامل قطع جریان خون به قلب است. این امر می‌تواند بخشی از عضله قلب را آسیب زده یا از بین ببرد.
شایع ترین علت حمله قلبی، وجود پلاک، لخته خون یا هر دوی آنها در یک عروق کرونری است. همچنین می تواند در صورت تنگ شدن ناگهانی یا اسپاسم یک شریان رخ دهد.
نارسایی قلبی
نارسایی قلب زمانی رخ می‌دهد که قلب نمی‌تواند خون را به طور مؤثر پمپ کند (نارسایی سیستولیک) یا به درستی شل شود (نارسایی دیاستولیک). این بیماری می‌تواند ناشی از بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا، یا حملات قلبی قبلی باشد.
علائم: تنگی نفس، تورم مچ پا، خستگی مفرط.
درمان بیماری قلبی: داروها (دیورتیک‌ها، بتابلوکرها)، تغییر سبک زندگی، یا در موارد شدید، پیوند قلب.
نکته پیشگیری: کنترل فشار خون و وزن می‌تواند خطر نارسایی قلب را کاهش دهد.
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی به بیماری‌های عضله قلب اشاره دارد. دو نوع شایع آن عبارتند از:
کاردیومیوپاتی دیلاته: حفره‌های قلب گشاد و ضعیف می‌شوند. علل شامل حملات قلبی قبلی، ژنتیک، یا سموم (مانند الکل) است.
کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک: دیواره‌های قلب ضخیم شده و پمپاژ خون دشوار می‌شود. این بیماری اغلب ارثی است و طبق AHA، علت اصلی مرگ ناگهانی قلبی در ورزشکاران جوان زیر ۳۵ سال است (AHA).
توصیه: افرادی با سابقه خانوادگی کاردیومیوپاتی باید غربالگری منظم (مانند اکوکاردیوگرام) انجام دهند.
تنگی آئورت
تنگی آئورت (تنگی دریچه آئورت) زمانی رخ می‌دهد که دریچه آئورت تنگ شده و جریان خون از قلب به آئورت محدود می‌شود. این مشکل می‌تواند مادرزادی یا ناشی از رسوبات کلسیم در سنین بالا باشد.
علائم: درد قفسه سینه، غش، تنگی نفس.
درمان: تعویض دریچه از طریق جراحی یا روش‌های غیرجراحی مانند TAVR (تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر).
علائم بیماری قلب
علائم بیماری قلبی بسته به نوع بیماری متفاوت هستند، اما شایع‌ترین آنها عبارتند از:
درد قفسه سینه (آنژین)
تنگی نفس
خستگی و سرگیجه
تورم مچ پا یا پاها (ادم)
تپش قلب یا ضربان نامنظم
علائم حمله قلبی:
درد شدید قفسه سینه
تنگی نفس، تعریق، تهوع
درد در بازو، فک، کمر، یا گردن
احساس خفگی
اقدام فوری: در صورت مشاهده علائم حمله قلبی، فوراً با اورژانس (۱۱۵ در ایران) تماس بگیرید، زیرا تأخیر می‌تواند مرگبار باشد.
عوامل خطر بیماری قلبی
عوامل خطر امراض قلبی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
قابل‌کنترل: فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، رژیم غذایی ناسالم، کم‌تحرکی، استرس.
غیرقابل‌کنترل: سن (بالای ۶۵ سال)، جنسیت (مردان در معرض خطر بیشتری هستند)، سابقه خانوادگی.
توصیه: آزمایش‌های منظم فشار خون، کلسترول، و قند خون می‌توانند به شناسایی زودهنگام عوامل خطر بیماری قلبی کمک کنند.
پیشگیری از بیماری قلبی
پیشگیری از بیماری قلبی با تغییر سبک زندگی و مدیریت عوامل خطر امکان‌پذیر است. در ادامه چند راهکار عملی ارائه شده است:
رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، و چربی‌های غیراشباع (مانند روغن زیتون). کاهش مصرف نمک، شکر، و چربی‌های اشباع.
ورزش منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی متوسط در هفته، مانند پیاده‌روی سریع یا دوچرخه‌سواری.
ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر بیماری عروق کرونر را دو برابر می‌کند.
مدیریت استرس: تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن، یا تنفس عمیق می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند.
چکاپ منظم: آزمایش‌های سالانه فشار خون، کلسترول، و قند خون برای تشخیص زودهنگام ضروری هستند.
مثال عملی: جایگزینی فست‌فود با سالاد و انجام پیاده‌روی ۳۰ دقیقه‌ای روزانه می‌تواند خطر بیماری قلبی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
منبع: www.medicalnewstoday.com
رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، ترک سیگار، و مدیریت استرس بهترین روش‌ها هستند.
بله، نقایص مادرزادی قلب در حدود ۱٪ از نوزادان دیده می‌شود و ممکن است در کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده شود.